M. Jarocki: Japońsko-amerykańskie rozmowy o Senkaku/Diaoyu

USA i Japonia rozpoczęły w czwartek (21.03.) rozmowy dotyczące sytuacji bezpieczeństwa wokół spornych wysp Senkaku/Diaoyu. Motywem przewodnim jest w tym przypadku próba wypracowania odpowiednich scenariuszy reagowania kryzysowego na wypadek wyraźnego zaostrzenia się sporu (pomiędzy Japonią i ChRL) o prawo do kontroli nad wspomnianym obszarem. Zaostrzenie to rozumiane jest przede wszystkim w kontekście ewentualnego wykorzystania przez ChRL własnego potencjału militarnego do ustanowienia swego władztwa nad wyspami, w tym m.in. ich fizycznego zajęcia.

Amerykańsko-japońskie rozmowy wzbudziły obawy ze stron władz ChRL, które w wyraźny sposób skrytykowały próby opracowania planów ewentualnościowych związanych ze sporem wokół Senkaku/Diaoyu. Pekin określił te działanie jako agresywne i prowokacyjne. Dodatkowo uznał je za mogące podnieść stopień komplikacji toczącej się rywalizacji terytorialnej.

Zupełnie odmiennego zdania są sami zainteresowani. W zgodnej ocenie Tokio i Waszyngtonu rozpoczęte rozmowy są działaniem jak najbardziej defensywnym. Mają one bowiem przygotować zainteresowane strony na sytuację, w której faktyczne władztwo Japonii nad Senkaku/Diaoyu zostaje pogwałcone np. w wyniku zbrojnego zajęcia wysp. Innymi słowy, omawiane plany ewentualnościowe mają zostać wprowadzone w życie jedynie w przypadku agresywnego zachowania ze strony państwa trzeciego, jakim w tym przypadku bez wątpienia byłaby właśnie ChRL.

Komentarz:

– rozpoczęte niedawno rozmowy dotyczące planów ewentualnościowych w kontekście sporu terytorialnego o Senkaku/Diaoyu mają wymiar wieloaspektowy:

– na poziomie podstawowym są one realizacją (a raczej potwierdzeniem) amerykańsko-japońskich relacji polityczno-wojskowych, przejawiających się m.in. w woli zapewnienia sobie wzajemnej ochrony wobec możliwych do zmaterializowania w przyszłości zagrożeń. Jako takie, rozmowy stanowią też kontynuację wieloletniej współpracy obronnej pomiędzy Waszyngtonem i Tokio, ugruntowanej na zapisach zawartego w 1960 porozumienia o wspólnej obronie granic,

– nie ulega jednak wątpliwości, że przynajmniej ze strony Japonii rozpoczęcie rozmów dotyczących planów ewentualnościowych jest zabiegiem zmierzającym do wciągnięcia w całość sporów USA. Nawet jeżeli miałoby to wymiar propagandowy i mocno teoretyczny, to i tak stanowi wyraźną wartość dodaną w stosunku do obecnej pozycji Japonii w kontekście sporów terytorialnych z ChRL, w mocny sposób ją wzmacniając,

– rozpoczęcie rozmów z USA wpisuje się też w szerszą strategię Tokio związaną z japońsko-chińskim sporem o Senkaku/Diaoyu. Jej realizacja przebiega dwutorowo i postrzegana jest w kontekście:

– budowy wielonarodowej koalicji państw regionalnych, kształtujących swą politykę względem ChRL wspólnie, w mniejszej lub większej koordynacji (1),

– oraz próby włączenia, a raczej nadania nowego znaczenia, dla czynnika militarnego, jako istotnego elementu toczącego się sporu wokół Senkaku/Diaoyu (2)

Pierwszy aspekt japońskiej polityki wokół tematu Senkaku/Diaoyu postrzegany jest przede wszystkim jako próba włączenia pozostałych państw regionu (zwłaszcza tych zrzeszonych w ASEAN) w działania zmierzające do wypracowania odpowiedniej reakcji na zjawisko wyraźnego wzrostu aktywności polityczno-wojskowej ChRL na wodach Pacyfiku. Tokio w sposób celowy wykorzystuje do tego fakt, iż potencjalne państwa-sojusznicy również doświadczają negatywnych skutków rosnących ambicji terytorialnych Chin w Azji .

Drugi z kolei aspekt dotyczy bezpośredniego wątku japońsko-chińskiej rywalizacji, związanego z planami militaryzacji wspomnianego sporu terytorialnego ze strony Tokio. Omawiane wespół z USA plany ewentualnościowe wpisują się bowiem bezpośrednio we wcześniejsze zapowiedzi władz Japonii, które co najmniej kilkukrotnie deklarowały już w przeszłości wolę nadania silniejszego znaczenia czynnikowi militarnemu jako istotnemu elementowi składowemu całości wydarzeń.

Chodzi m.in. o plany przebazowania w pobliże Senkaku/Diaoyu odpowiedniej liczby myśliwców F-15, celem lepszej ochrony japońskiej przestrzeni powietrznej przed jej naruszeniem ze strony chińskich maszyn. Dodatkowo w grę wchodzi czynnik wzrostu potencjału operacyjnego Japońskich Sił Samoobrony, widziany z jednej strony poprzez zmianę zapisów konstytucji, mocno ograniczających obecnie możliwość zaangażowania operacyjnego państwowych sił zbrojnych. Z drugiej zaś jako szansa rozwoju krajowego przemysłu zbrojeniowego, który pozbawiony (ewentualnie) prawnych ograniczeń, będzie w stanie wyjść ze swoją ofertą komercyjną poza granica państwa i skierować ją na pozostałe państwa regionu, jeszcze bardziej zacieśniając więzy polityczno-wojskowe pomiędzy Tokio i pozostałymi podmiotami regionu azjatyckiego.